برای ساختن آجرهای صاف جهت کار در نما، خشت بیرون آمده از قالب چوبی مانند ماله واکوب میکردند وبا دست آغشته به آب رویهٔ آن را صاف میکردند. نمونهٔ قدیمی این شیوه را در آجرهای نمای گنبد قابوس شاهد هستیم. )آجر ریشه دار نوعی آجر واکوب است ).
با توجه به طرح و نقشهٔ تهیه شده و در اندازههای مشخص، در محل نزدیک به کار، خشت نیمه خشک را با سیم یا چاقو به شکل مورد نظر برش داده و بعد از خشک شدن کامل، به کوره میبردند. آجرهای پیش بر از نظر سطح در دو نوع ساده ونقش دار تهیه میشوند. این آجرها در دو دسته آجر وآجر سفال تهیه میشوند .
نقش اندازی روی آجر چه به صورت برجسته و چه فرورفته که در مواردی محدود، به گونهٔ پیش بر و دست کار صورت میگرفته و در عمدهٔ آثار به کمک قالب انجام میشدهاست. از قرن چهارم در آثار سیراف با آجرهای سفال نقش دار برخورد داریم. این آجرها از نظر شکل متنوع بوده و به صورتهای لوزی، بادامی، ستارهای شکل و چلیپا ساخته میشوند. از مسجد جامع گناباد در دوران سلجوقی، آجرهای نقش برجسته و مشبک با نقشهای هندسی و کار گره در شکلهای مربع و مستطیل بدست آمدهاست. در رصدخانه مراغه دو قطعه آجر مستطیل شکل به دست آمده با طرح گیاهی در مایه اسلیمی، که دو قطعه در کنار هم طرح یک قوس محراب گونه را عرضه میکنند. این مورد تا پیش از آن در هنر آجرسازی ایران نا شناختهاست و نقشها به صورت فرورفته میباشد .
در ایران قطعههای گوناگون پاره آجر از کوچکترین اندازه تا بزرگترین اندازه که نزدیک به یک آجر کامل است؛ کاربرد فراوان داشتهاست . آجرتراشان در پای کار قطعههای گوناگون پاره آجر را با تیشه آماده میکردند که قدمت آن از دوران سلجوقی بوده و در دوره صفویه به تکامل رسیدهاست. در گذشته کار تراش آجر بر روی آجرهای چهارگوش صورت میگرفت؛ ولی از زمان استفاده از آجرهای مستطیل قزاقی بهطور عمده کار تراش بر روی آجرهای قزاقی انجام میگیرد و کمتر با نمونهای از کاربرد آجرهای چهار گوش تراش برخورد میکنیم .
این گونه آجرها که در اندازهها و شکلهای مختلف هندسی و غیر هندسی به کار رفتهاند؛ خاص دوران قاجار هستند. این آجرها در در نما و بخشهای مختلف چون پایهٔ ستونها، سر ستونها ، حاشیهها و… کاربرد داشتهاند. این آجرها هم به صورت نقش دار و هم به صورت بدون نقش تهیه شدهاند. در دوران قاجار این آجرها را با واکوب کردن در قالب، با شکلهای مختلف میساختند و سپس زائدههای آن را با تیشه داری به گونهٔ آجر تراش حذف میکردند . گونههای مختلفی از این آجرها وجود داشته که هریک با توجه به طرح بنا در محل معینی به کاربرده میشدهاست و نامی خاص داشتهاند .
آجر آبساب آجری است که پس از تراش آن در آب میخیسانند و کناره آن را به وسیلهٔ ماسهٔ بادی یا گَرد آجر و گاه با گل رس یا اخرا میسایند. این روش به نما جلوه میدهد ولی توان آجر را از بین میبرد. رونق این شیوه بیشتر مربوط به دوران صفویه به بعد است . نمونهٔ این کار را در گنبد سلطانیه سراغ داریم.