OK
شرکت صنعتی سهند
آجر

انواع شیوه‌های آجر کاری

هنر چیدن آجر را در بناها به منظور عرضه نماهای تزئینی متناسب با شکل و هیئت کلی بنا را آجر کاری می‌نامند. معماران ایرانی کوشیده‌اند تا با کاربرد گسترده آجر در گونه‌های مختلف تزئینی حالت ارگانیک این ماده را در ارتباط با شکل بنا حفظ کنند. معماران ایرانی (با توجه به آثار به جای مانده) از سده چهارم هجری به بعد در زمینه آجر کاری، شیوه‌های گوناگونی را آزموده‌اند.

زنجاب کردن

هنگامی که آجر از کوره بیرون می‌آید؛ خشک است؛ و آب ملات را می‌کشد و ملات را دچار مشکل می‌کند، به همین دلیل آجر را به مدت نیم ساعت داخل بشکه‌های آب می‌اندازند تا سیراب شود و به ملات آسیب نرساند، که به این عمل زنجاب کردن، می‌گویند؛ بنابراین زنجاب کردن را نباید با آبساب کردن اشتباه گرفت.

قواره بری

شیوه‌ای است که به‌طور معمول در چوب مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ ولی در کار تزئینات آجری در سطح‌های بسیار محدود نیز با آن برخورد داریم. قواره بری در واقع یکی از شیوه‌های آجر تراش است که در آن به جای نقش شکسته، نقش گردان یا قطعه‌های منحنی به کار برده می‌شود. مورد استفاده آن به‌طور عمده در قاب‌های تزئینی نمای بنا است که پیش از عهد قاجار بیشتر به صورت پولکی و سینه کبکی بوده و یک طرح پیوسته و یکنواختی را عرضه می‌کند. رواج قواره بری با طرح و نقش‌های مختلف مربوط به دوران قاجار است که تا اویل دوران پهلوی هم ادامه داشته‌است؛ و هنوز نمونه‌های جالب آن را در شیراز می‌توان دید.

رگ چینی

به آجر کاری با ترکیب آجرهای یک رنگ و ایجاد طرح و نقش‌های مختلف در سطحی صاف، رگ چینی می‌گویند. طرح‌های متنوع، به چگونگی قرار گرفتن آجر در نما بستگی دارند.

راسته:

آجری که از پهلو و درازا در نما کار شده‌است.

کَله:

آجری که سر یا عرض آن به صورت افقی یا عمودی در نما کار شده‌است.

قد نما:

آجری که از پهلو و درازا به‌طور عمودی در نما کار شده‌است.

خواب‌نما:

به صورت افقی در کف کار شود و تمامی سطح آن دیده شود.

لاریز:

آجری که رج آجرها حالت پله‌ای را نشان دهد.

لابند مرتب:

آجری که یک در میان، کله و راسته کار شود.

نیما نیم:

معمولی‌ترین شیوه آجر کاری است. تمامی ردیف آجر راسته به کار می‌رود؛ به گونه‌ای که بند کشی‌های رگ عمودی بالا درست در وسط آجرهای رگ پایین قرار می‌گیرند. طرح‌های متنوع و مشهور دیگر: کله راسته –خفته راسته- بافت حصیری- جناغی- شطرنجی ...

گل اندازی

در موقع رگ چین کردن؛ آن را چنان می‌چینند که از ترکیب آن‌ها گل‌های مختلف هفت رگی و پنج رگی و… بدست آید.
نمونه‌های خوب این شیوه را در اِزاره‌های خانه‌های یزد شاهد هستیم. مشهورترین گل اندازی به نام «شش بند شیرازی» معروف است که با چیدن پنج رگ آجر «که شش بند دارد» نقشی زیبا در مایه‌های هندسی به وجود می‌آورند. این گونه طرح‌ها گاه «هم رو» یا صاف چیده می‌شوند یا «هشت و گیر» یا برجسته و فرورفته هستند. نمونه‌های خوب آن را در مسجد جامع یزد شاهد هستیم. گاهی آجر و کاشی پیش بر با هم مخلوط می‌شدند و گل انداز کاشی در متن نما آجری چون نگین می‌درخشید. بهترین نمونه گل انداز در برج اخنجان خراسان و برج رادکان خراسان می‌بینیم.

گره‌سازی

یکی از شیوه‌های بسیار ظریف و پرکار آجرکاری است؛ که به کمک قطعه‌های مختلف آجرهای بریده و تیشه داری شده در اندازه‌های گوناگون انجام می‌شود. طرح‌های گره در مایه نقش‌های هندسی ساده چون مثلث لوزی مربع مستطیل و ذوزنقه و ترکیب آن‌ها با یکدیگر و ایجاد چند ضلعی‌ها ستاره شکل‌ها و غیره است. نمونه‌های خوب آن را در دوران سامانیان و آل بویه می‌بینیم. در بناهایی همچون مسجد گوهرشاد، بنای گور امیر در سمرقند و نیز در مسجد جامع ورامین از دوره ایلخانی شاهد این نمونه از آجر کاری هستیم.
گاهی گل انداز و گره‌سازی با هم ترکیب شده و طرح زیبایی به وجود می‌آورد. آرامگاه امیراسماعیل سامانی (مربوط به قرن سوم هجری که معماری آن ادامه معماری پیش از اسلام ایران است) نمونه‌ای از این شیوه است.

آجرکاری با آجرهای تزئینی (مهری)

کار تزیین نمای بنا با آجر نقش دار برجسته مهری، از دوران ایلخانی سابقه دارد. در این شیوه آجرهای مربع و مستطیل لوزی چلیپا و دیگر گونه‌ها با نقش‌های مختلف برجسته، همراه با قطعه‌هایی چون لچکی، قوسها، حاشیه‌ها، رخ بام‌ها و زیر خورشیدی‌ها روی جرزها میان دو طبقهٔ بنا که دارای آجرهای مهری هستند؛ جلوه‌ای دلپسند را ایجاد می‌کنند. این شیوه در دوران قاجار در برخی شهرها چون یزد، کاشان، شیراز و تهران رواج فراوان یافت. در آثار یزد، این آجرها در چهار گروه قرار می‌گیرند: 1. کار برد تک آجر با نقش کامل در وسط آجدارهای ساده. 2. مجموعه چهار آجر در کنار هم که یک نقش کامل را به وجود می‌آورند. 3. حاشیه‌ای از آجرهای پی در پی نقش دار. 4. قاب‌سازی‌های بزرگ بر روی بدنه‌های وسیع به کمک آجرهای نقش دار که هریک، بخشی از طرح بزرگ را تکمیل می‌کنند.

آجر کاری رنگی یا گره‌سازی رنگی

در این شیوه با آجرهایی با رنگ‌های مختلف و به شیوه مسطح، طرح‌های گوناگون ایجاد می‌کنند. کاربرد آجرهای رنگی در نمای بنا، به دوره ایلخانیان برمی‌گردد. طوماری از این شیوه آجر کاری مربوط به حدود ۱۲۰ سال پیش در دست است که در آن طرح‌های فراوانی در مایه نقش‌های هندسی و خط بنایی عرضه شده‌است.
منبع
: https://fa.wikipedia.org/

Copyright © 2019 sahand-co.com All Right Reserved Powered By AzaranWeb